Page 53 - Ponad słowami kl.1

KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE 103

wielowyrazowe nazwy urzędów, instytucji, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo
szkół, organizacji, towarzystw, zespołów Edukacji Narodowej, Szkoła Podstawowa im.
muzycznych, sportowych (z wyjątkiem spój- Marii Konopnickiej w Warszawie, Uniwersytet
ników i wyrażeń: imienia, pod wezwaniem, na Jagielloński, Szpital Wojewódzki w Olsztynie,
rzecz, do spraw, numer) Teatr im. Juliusza Słowackiego, Budka Suflera
przymiotniki odpowiadające na pytanie czyj? dramat Szekspirowski (napisany przez
odnoszące się do właściciela, twórcy Szekspira), ale dramat szekspirowski (rodzaj
dramatu)

3. Ze względów grzecznościowych – jako wyraz szacunku, miłości, przyjaźni, element
etykiety językowej. O pisowni wielką czy małą literą decyduje sam piszący.

Wielką literą możemy pisać Przykład
zwroty i zaimki w korespondencji prywatnej Chciałbym Ci opowiedzieć, Droga Ciociu,
i oficjalnej Szanowny Panie Dyrektorze, Czcigodny Pro-
fesorze
nazwy ważnych wydarzeń historycznych, Powstanie Warszawskie, Naród, Ojczyzna
określenia ojczystego kraju i symboli naro- (poprawne są również zapisy małą literą)
dowych

co oznacza wielka litera w utworach poetyckich?
W zapisie utworów poetyckich wielka litera zazwyczaj pojawia się na początku każdego wersu Przydatne słowa
i sygnalizuje pewną całość, np. strofę. Jednak autorzy wielu współczesnych wierszy odchodzą Etykieta językowa
już od tej tradycji, np. Zbiór zasad mówiących
Śnił mi się sen o trudnej do przekroczenia granicy, o tym, jak należy for-
mułować wypowiedzi
a przekroczyłem ich sporo, na przekór strażnikom
w zależności od adresata
państw i imperiów i sytuacji. Jest wyrazem
(Czesław Miłosz, Granica [fragment])
grzeczności językowej, a jej
Swobodniejszy zapis w literaturze, czyli niestosowanie wielkich liter i interpunkcji, może przestrzeganie świadczy
być wyrazem indywidualnego stylu twórcy. Wielka litera zwraca uwagę czytelnika, a jej zasto- o tym, że potrafimy się
sowanie w nieoczekiwanym miejscu, np. w środku wersu, skłania do zastanowienia się nad kulturalnie komunikować.
celowością takiego wyróżnienia: Dlaczego poeta tak to zapisał? Co taki zapis może oznaczać?

Po przeczytaniu
1. Odwołując się do znaczenia podanych wyrazów, uzasadnij ich pisownię wielką
i małą literą.
Węgierka i węgierka Kanadyjka i kanadyjka
Arab i arab Chińczyk i chińczyk
Maltańczyk i maltańczyk
2. Ułóż inne niż podane w tekście pary zdań ilustrujące zróżnicowanie zapisu wyra-
zów, z których jeden jest określeniem marki, a drugi – produktu tej marki.
3. Uwzględniając zasady pisowni wielką i małą literą, zapisz sformułowania: pomóż-
my zwierzętom, przeciwko przemocy, walczymy ze stereotypami na dwa sposoby
– raz jako nazwy fundacji, a raz jako tytuły artykułów prasowych zachęcających
do określonych działań.